Przejdź do głównej treści

Zagnieżdżone portlety Zagnieżdżone portlety

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Poznaj WPiA UJ

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Historia Wydziału

Collegium Novum, pocz. XX w. Siedziba władz Uniwersytetu i Wydziału. Wyk. Drukarnia S. Orgelbranda i Synów w Warszawie. Repr. Grzegorz ZygierTradycje krakowskiego Wydziału Prawa sięgają początków Uniwersytetu Jagiellońskiego. W zamyśle fundatora Wszechnicy, króla Kazimierza Wielkiego, zakładane w Krakowie w 1364 r. pierwsze w Polsce studium generale miało być przede wszystkim uniwersytetem prawniczym. Na 11 katedr uposażonych ze skarbu królewskiego, 8 przyznano prawnikom. Królestwo Polskie potrzebowało wykształconych jurystów, zdolnych krzewić w społeczeństwie zasady dobra publicznego, porządku i sprawiedliwości.

 

W XV w. w krakowskim Wydziale Prawa uczono tylko prawa kanonicznego w ramach trzech Katedr: Dekretów, Dekretałów oraz pozostałych części Corpus Iuris Canonici. Gościły tu modne podówczas idee koncyliaryzmu. Sławę wiekopomna zdobyli profesorowie Stanisław ze Skarbimierza oraz Paweł Włodkowic z Brudzenia, twórcy polskiej szkoły prawa narodów. Jako jedni z pierwszych w Europie głosili tezę o prawie pogan i innowierców do własnego państwa i obowiązku władców chrześcijańskich do respektowania suwerenności tych państw.

W 1491 r. powołano Katedrę Reguł Prawa, którą powierzano każdorazowo seniorowi Bursy Prawników. W ramach tego wykładu uczono podstaw wiedzy prawniczej. W 1533 r. powstała już na stale katedra prawa rzymskiego. Podstawą wykładu były Instytucje cesarza Justyniana. W murach Kolegium Prawniczego (dzisiejszego Collegium Iuridicum) gościło wielu wybitnych prawników, jak Mikołaj Jaskier, Bartłomiej Groicki, Jan Herburt, Jan Kirsztein Cerasinus, Jan Tucholczyk. Pozostawili po sobie liczne dzieła prawnicze o znacznym wpływie na rozwój prawa w Polsce.

 

Bursa Długosza Iurisperitorum zwana, w Krakowie na ul. Grodzkiej przy Gmachu św. Piotra, zburzona w 1840 r. (napis na odwrocie). Konstanty Kopff, rys., tusz. Własność BJ, sygn. IR 1386. Fot. Tadeusz Duda
Bursa Długosza Iurisperitorum zwana, w Krakowie na ul. Grodzkiej przy Gmachu św. Piotra, zburzona w 1840 r. (napis na odwrocie). Konstanty Kopff, rys., tusz. Własność BJ, sygn. IR 1386. Fot. Tadeusz Duda

 

Aż do drugiej polowy XVIII w. Wydział kształcił prawników kanonistów zatrudnianych w służbie Kościoła oraz państwa. Obok prawa kanonicznego i elementów prawa rzymskiego wykładano prawo polskie oraz prawo natury i narodów w ramach ustanowionej w 1749 r. Katedry Iuris naturae et gentium. Odnowa Akademii Krakowskiej dokonana w 1780 r. przez Hugona Kołłątaja w ramach ogólnokrajowej reformy systemu edukacji narodowej nadała działalności naukowej i dydaktycznej Wydziału całkowicie nowy kierunek. Kanon nauczania stanowiły od tej pory "prawo natury, polityczne i narodów", prawo krajowe, filozofia moralna, ekonomia. Do grona profesorskiego Wydziału należeli wówczas uczeni wielkiego formatu: Antoni Poplawski, Bonifacy Garycki, Sebastian Czochron, Józef Januszewicz. Znaleźli oni godnych kontynuatorów w osobach Feliksa Słotwińskiego, czy później Franciszka Kasparka.

 

Utrata suwerenności przez Polskę w końcu XVIII w. nie zahamowała działalności Wydziału Prawa. Po próbie jego zniemczenia nastąpiło odrodzenie w czasach Księstwa Warszawskiego oraz Rzeczpospolitej Krakowskiej. W jego murach kształciła się młodzież ze wszystkich zakątków Polski. Dominujący w europejskim prawoznawstwie kierunek historyczny zaowocował powołaniem do życia najpierw w 1832 r. na jeden rok, a następnie w 1848 r. na stałe Katedry Historii Prawa Polskiego. Powierzono ją Antoniemu Zygmuntowi Helclowi, znakomitemu wydawcy źródeł dawnego prawa polskiego.

Rycina - widok Collegium Physicum (Kołłątaja) przy ul. św. Anny. Ryt. Piotr Wroński, wg rys. A. Bakałłowicza, I poł. XIX w. Własność Muzeum UJ. Obecnie siedziba m.in. Katedry Prawa Rzymskiego, Katedry Historii Prawa Polskiego, Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa, Katedry Prawa Kościelnego i Wyznaniowego, Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego. Fot. Grzegorz Zygier
Rycina - widok Collegium Physicum (Kołłątaja) przy ul. św. Anny. Ryt. Piotr Wroński, wg rys. A. Bakałłowicza, I poł. XIX w. Własność Muzeum UJ. Obecnie siedziba m.in. Zakładu Prawa Rzymskiego, Katedry Historii Prawa Polskiego, Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa, Zakładu Prawa Kościelnego i Wyznaniowego, Zakładu Prawa Międzynarodowego Publicznego. Fot. Grzegorz Zygier

 

Począwszy od lat siedemdziesiątych XIX w. Jagiellońska Facultas Iuridica przeżywała czasy odrodzenia i rozkwitu, mające źródło w politycznej i kulturalnej autonomii Galicji. Dydaktyka i praca badawcza nabrały wówczas szerokiego rozmachu. Owocem były liczne dzieła naukowe z historii i dogmatyki prawa. Nazwiska profesorów Michała Bobrzyńskiego, Bolesława Ulanowskiego, Fryderyka Zolla starszego czy ich następców: Stanisława Estreichera, Franciszka Ksawerego Fiericha, Władysława Leopolda Jaworskiego, Edmunda Krzymuskiego, Stanisława Kutrzeby, Stanisława Wróblewskiego, Fryderyka Zolla młodszego po dziś dzień wymawiane sa z uznaniem dla wielkości ich twórczego dorobku.

W odrodzonej Polsce krakowscy profesorowie prawa i absolwenci Wydziału oddali swe usługi na potrzeby państwa, jego władz najwyższych, administracji i sądownictwa. Brali udział w pracach nad przygotowaniem Konstytucji Rzeczypospolitej i w Komisji Kodyfikacyjnej powołanej przez Sejm dla ujednolicenia i skodyfikowania prawa sądowego. Niejednokrotnie publicznie, zwłaszcza po przewrocie majowym, dawali wyraz przywiązania do zasad demokracji i rządów prawa. W okresie międzywojennym Wydział kształcił młodzież w zakresie wszystkich głównych dyscyplin prawniczych z wyraźną przewaga prawa pozytywnego. Nauki historyczno-prawne, w tym prawo rzymskie, zachowywały niezmiennie wysoka rangę jako podstawa prawni czego wykształcenia. Kadrę stanowili oprócz starszych profesorów, czynnych w poprzedniej epoce, także młodsi wybitni uczeni, jak Stanisław Gołąb, Jan Gwiazdomorski, Adam Krzyżanowski, Juliusz Makarewicz, Maciej Starzewski, Rafał Taubenschlag, Adam Vetulani, Władysław Wolter.

W 1939 r. po klęsce wrześniowej rozpoczęła się długa noc niemieckiej okupacji. Terror i okrutne prześladowania okupanta nie oszczędziły pracowników Wydziału. Wśród profesorów podstępnie aresztowanych 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau byli tez prawnicy. Straty wojenne były bolesne. Profesor historii prawa Stanisław Estreicher zmarł w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. W Oświęcimiu ponieśli śmierć Józef Siemieński i Adam Heydel. W Katyniu zginął doc. Janusz Libicki. Mimo represji ze strony okupanta Wydział Prawa kierowany przez dziekana Stanisława Kutrzebę funkcjonował w ramach tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadzone były wykłady, ćwiczenia i seminaria. Odbywały się egzaminy, a nawet przewody doktorskie.

W czasach PRL Wydział Prawa kontynuował swoją działalność jako ośrodek nauki i kształcenia młodzieży. W pełni zdał egzamin z wierności ideałom prawdy naukowej, narodowym tradycjom i przeświadczeniu, że niezależność myśli jest "przyczyną sprawczą" postępu. Zawdzięczamy to czynnym podówczas, dziś nieżyjącym profesorom: Wojciechowi M. Bartlowi, Wacławowi Brzezińskiemu, Zbigniewowi Dodzie, Ludwikowi Ehrlichowi, Konstantemu Grzybowskiemu, Janowi Gwiazdomorskiemu, Andrzejowi Kopffowi, Witoldowi Krzyżanowskiemu, Jerzemu Landemu, Irenie Malinowskiej-Kwiatkowskiej, Stanisławowi Nahlikowi, Kazimierzowi Opałkowi, Karolowi Ostrowskiemu, Wacławowi Osuchowskiemu, Michałowi Patkaniowskiemu, Kazimierzowi Przybyłowskiemu, Władysławowi Siedleckiemu, Józefowi Skąpskiemu, Markowi Sobolewskiemu, Adamowi Vetulaniemu, Szczęsnemu Wachholzowi, Władysławowi Wolterowi, Witoldowi Zakrzewskiemu i innym znakomitym mistrzom obecnie pracujących na Wydziale profesorów i docentów. W minionym czterdziestoleciu obok studiów prawniczych uruchomione zostały w ramach Wydziału także studia administracyjne samorządności oraz studia z nauk politycznych, prowadzone przez powstały w 1970 r. Instytut Nauk Politycznych.

Dzisiaj w III Rzeczpospolitej, w obliczu przemian związanych z budowa ustroju prawdziwie demokratycznego opartego na ideałach wolności, równości i solidarności, stoją przed krakowskim Wydziałem Prawa i Administracji nowe wyzwania: budowa państwa prawa, otwarcie na potrzeby gospodarki rynkowej, reformy ustrojowej i administracyjnej państwa, potrzeba rozszerzania kształcenia także na prawo Wspólnoty Europejskiej i prawa człowieka. Wyzwania te są realizowane w miarę możliwości i posiadanych środków. Służy temu celowi reforma programu i form nauczania, jak tez przyjęcie na studia kilkakrotnie większej liczby młodzieży niż w poprzednich okresach. Szanse postępu stwarza rozbudowa współpracy z ośrodkami nauki i nauczania prawa i nauk politycznych w bardzo wielu krajach Europy, Ameryki i Azji. O poziomie kadry nauczającej świadczą liczne publikacje naukowe, zdobyte nagrody i inne wyróżnienia uzyskane przez pracowników Wydziału.

Doświadczenia pokoleń potwierdziły znaczenie rządów prawa. Świadomi wielkiej tradycji, z nadzieją budujemy przyszłość krakowskiego fakultetu prawniczego, integralnej części całej jagiellońskiej wspólnoty uniwersyteckiej, zgodnie z pradawną dewizą: plus ratio quam vis.

Prof. dr hab. Wacław Uruszczak